No medio da festa que se prepara en Meirás, sinto ben ter que ser un De Gaulle. Que mágoa, non quero estragar a celebración desta que xa se deu en chamar vitoria para a democracia, para Galicia, para os movementos sociais, para a memoria e a historia, mesmo para os historiadores, segundo quen queira ter a ben festexar. No medio da festa que se prepara en Meirás, recomendo non prender as luces, baixar a música, enviar os invitados a casa e parar un chisquiño a pensar. Trátase esta última dunha actividade intelectual que non está contraindicada en casos de pandemia mundial, nin sequera cando esta pandemia é de candidez.
Meirás nunca foi unha festa, diremos. Se Meirás hoxe é patrimonio público (polo momento, cando menos) non é porque a democracia que representan partidos políticos e movementos sociais o conseguira. Non, por máis que como democracia precisemos de urxentes vitorias e os movementos sociais algunha vez gañen algunha batalla. Non o é tampouco porque o gremio da historia tivera dado unha lección maxistral amosando o que sabemos que foi o franquismo, o que fixo o franquismo, e o que fixemos en Galicia no franquismo, e desta vez, si, nos teñan escoitado. Non, tampouco, por máis que como profesionais da historia ás veces nos reconforten as vitorias. Se Meirás hoxe é patrimonio público (polo momento, cando menos) é porque houbo unha decisión xudicial baseada nunha cuestión de interpretación do dereito, dereito civil e dereito administrativo para ser máis precisos. Dúas fermosas ramas do dereito, sen dúbida, para quen lle gusten, claro. Pero precisamente por iso é unha decisión polo momento revisable, recorrible e mesmo revogable. Temos abertos como quen di os dez días hábiles de rigor.
Por iso, antes de invitar á festa de Meirás eu creo que chamaría aos que pensan as portas que esta sentenza “histórica” pecha. Ao reducir a sorte dun ben como Meirás a unha cuestión de disputa sobre un ben, máis ou menos como se dous paisanos litigasen por unhas leiras, deixa claro o que normativamente son a historia e a memoria en España. Deixa claro, tamén, que aquel que non poida demostrar que a lei foi vulnerada contra a súa persoa ou os seus bens, ten pouco que facer cando queira reclamar sobre o período franquista. Por suposto non falamos dunha vulneración da norma legal en sentido amplo da palabra: quero dicir, como unha cuestión de dereitos humanos, que ao parecer non se aplican no exame deste o noso pasado que non pasa. Falamos de que ten que demostrar que se vulnerou a legalidade franquista. O que a xuíza buscou cando solicitou testemuño de expertos en historia, foi atestar que Franco era xefe do Estado en 1938 (autoproclamado, como constata con bo asesoramento histórico si, pero xefe do Estado en definitiva) e que, polo tanto, xa non recibía Meirás como un cidadán privado. O que a xuíza buscou na referencia aos movementos sociais e os partidos políticos na súa acción de 1978 ao presente, foi a continuidade na reclamación do ben, para garantir que os principios de adquisición por paso do tempo (prescrición adquisitiva) que alegaba a familia, non tiñan validez (na liña que empregaron ao argumentar o seu dereito sobre as estatuas do pórtico, a famosa usucapión). Se a xuíza fixo un bo traballo de fundamentación, e os seus colegas de instancias superiores dan o visto e prace, teremos a gran vitoria de Meirás: Franco vulnerou a súa lei para roubarse Meirás para si e os seus. Tan legal era o marco legal do franquismo que nin Franco estaría por riba de el. Awesome, que dirían os anglosaxóns.
Non, Meirás nunca foi unha festa. Meirás non será unha festa para quen se nega a aceptar que por gañar ao II Señor de Meirás e Grande de España, Francis, e aos seus irmáns unha batalla xudicial sobre a propiedade dun ben, estamos gañando algo máis que unha batalla a Francis e aos seus irmáns pola propiedade dun ben. Meirás non será unha festa para quen seguirá esixindo que nos dotemos dun instrumento normativo que permita xestionar o destino dos lugares de memoria, que poden ser BIC, si, pero que son algo máis que un BIC a efectos da historia e da memoria. Precisamos aprobar unha norma porque os xuíces dan e quitan a razón, pero como xestionamos o pasado non pode ser o produto dunha decisión xudicial por favorable que nos sexa. Precisamos unha norma como unha ferramenta de xestión democrática do noso pasado. O anteproxecto de Lei de Memoria Democrática contempla esta cuestión por vez primeira en España, pero fala da protección e intervención da administración nos “lugares de memoria democrática”: lamentablemente non é capaz de ubicalos historicamente (porque o que sucede antes de 1936, ao parecer, non conta, e o que representa a resistencia contra o franquismo, tampouco). Esquece, no entanto, a importancia dos lugares de memoria da violencia, do golpe, da guerra e da ditadura. A lei preocúpase moito pola remoción dos símbolos do franquismo, pero debería preocuparse máis ben na súa preservación como instrumentos ao servizo da educación democrática.
Meirás non será unha festa para quen lamenta que se desaproveite unha ocasión así para darnos de conta de todo o que nos falta: non sabemos que facer agora co que temos porque estamos acostumados a facer as cousas para dar festas, non como cuestións de ben público. Con Meirás como ben de dominio público, algo que nunca foi en sentido estrito, seremos propietarios abastados. Dependerá de que fagamos, para que non rematemos por parafrasear a Hemingway dicindo: antes “eramos moi pobres, pero moi felices”.
Fuente: Praza Pública,
Portada: Fachada do Pazo de Meirás CC-BY-SA Praza Pública
Ilustraciones: Conversación sobre la historia
Artículos relacionados
"Oro para la Patria". Confiscaciones, ‘donaciones’ y presión fiscal en los inicios del Franquismo.
La gran corrupción: “Puerto Franco”, de José Luis de Vilallonga (I)
